بررسی کمی و کیفی ترکیبات فنولی و ارزیابی اثر ضد اکسیدان عصاره برگ و گل گیاه Echium italicum L

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، شیمی آلی، دانشگاه پیام نور، ایران

2 دانشیار، شیمی دارویی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

3 دانشیار، شیمی آلی، دانشگاه پیام نور، ایران.

4 استاد، شیمی آلی، دانشگاه پیام نور، ایران.

5 دانشجوی دکتری، شیمی آلی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

گیاه Echium italicum L. از خانواده Boriginaceae یکی از چهار گونه موجود از جنس Echium (که در ایران آن را به نام گاوزبان می‌شناسند) محسوب می­شود. مطالعات گیاه‌شناسی حاکی از فعالیت ضد اکسیدان قوی بعضی از گیاهان است و استفاده افراد از این گونه­های گیاهی آن‌ها را در مقابل خطرات بیماری­های ناشی از تشکیل اکسیدان‌ها در بدن مقاوم می­نماید. در این پژوهش، ظرفیت ضد اکسیدان عصاره­های برگ و گل گیاه Echium italicum L. حاصل از رویشگاهی طبیعی در ایران مورد بررسی قرار گرفت. عصاره­های گیاه با استفاده از سوکسله و حلال متانول استحصال شد. خاصیت ضد اکسیدان عصاره­ها با استفاده از آزمون­های DPPH، بی‌رنگ شدن بتا کاروتن در حضور لینولئیک اسید و بررسی کمی و کیفی ترکیبات فنولی با استفاده از آزمون فولین سیوکالتیو مورد ارزیابی قرار گرفت. عصاره­های برگ و گل به ترتیب با بازده وزنی-وزنی 21.3% و 13.60% به دست آمدند. در ارزیابی خاصیت ضد اکسیدان در آزمون DPPH مقادیر IC50 به ترتیب (1.45±63.11) و (1.08±102.81) میکروگرم بر میلی‌لیتر برای عصاره برگ و گل به دست آمد که در مقایسه با IC50 حاصل برای ضد اکسیدان استاندارد BHT (0.80 ± 19.72 میکروگرم بر میلی‌لیتر) نشان‌دهنده فعالیت ضد اکسیدان بالاتر عصاره برگ است. درصد مهار لینولئیک اسید برای عصاره برگ و گل به ترتیب 57.22% و 48.74% به دست آمد که در مقایسه با درصد مهار لینولئیک اسید توسط BHT با مقدار 89.43%، نشان‌دهنده فعالیت ضد اکسیدان بالای عصاره­ها است. مقدار تام ترکیبات فنولی برحسب معادل گالیک اسید در عصاره­های برگ و گل به ترتیب 68.82 و 30.25 میکروگرم بر میلی‌گرم به دست آمد. نتایج به‌دست‌آمده نشان می­دهد که فعالیت ضد اکسیدان برگ و گل گیاه در مقایسه با اثرات مشابه از BHT، قابل‌توجه است. لذا برگ و گل گیاه منبع خوبی از ضد اکسیدان­های طبیعی است.

کلیدواژه‌ها


[1] اعتمادی-م.، صادقی-ا.، حسینی-س.م.، مروری بر مهم‌ترین روش‌های عصاره‌گیری از گیاهان دارویی. انجمن مهندسی شیمی ایران. دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل. چهارمین همایش ملی علوم و مهندسی جداسازی؛ 3-4 خرداد 1396. 10-1
[2] آزاد بخت-م.، حسینی-ا.س.، فخری- م.، مروری بر ضرورت استاندارد کردن عصاره گیاهان دارویی در تحقیقات و نحوه انجام آن. مجله علوم پزشکی رازی. دوره 23. شماره 152؛ بهمن 1395. 16-8
[3] صمصام شریعت-ه. عصاره گیری و استخراج مواد مؤثرۀ گیاهان دارویی و روش‌های شناسایی و ارزشیابی آن‌ها. اصفهان: انتشارات مانی؛ 1371. 126-105
[4] شریعتی فر-ن.، کامکار-ا.، شمس اردکانی-م.ر.، میثاقی-ع.، جمشیدی-ا.ح.، جاهد خانیکی-غ.ر.، بررسی کمی و کیفی ترکیبات فنلی و فعالیت ضد اکسیدان گیاه علف هیضه. افق دانش؛ فصلنامه‌ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد. دوره 17؛ شماره 4؛ زمستان 1390. 40-35
[5] Luis A. del Río., “ROS and RNS in plant physiology: an overview”. Journal of Experimental Botany, oxford academic, Volume 66, Issue 10, May 2015, Pages 2827–2837.
 
[6] Luisa M.S, Christine H.F., “Unravelling the reactive oxygen and reactive nitrogen signalling networks in plants”. Journal of Experimental Botany, oxford academic, Volume 66, Issue 10, May 2015, Pages 2825–2826.
[7] Emad M. Atta, Nawal H. Mohamed and Ahmed A. M. Abdelgawad., “ANTIOXIDANTS: AN OVERVIEW ON THE NATURAL AND SYNTHETIC TYPES”. Eur. Chem. Bull. 2017, 6(8), 365-375,.
 
[8] Chika J Mbah, Ifeoma Orabueze, Ndiamaka H. Okorie,. Antioxidants Properties of Natural and Synthetic Chemical Compounds: Therapeutic Effects on Biological System. Acta Scientific Pharmaceutical Sciences,. Volume 3 Issue 6 28-42, June 2019.
 
[9] Deepshikha G., “Methods for determination of antioxidant capacity: A review”. Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, Vol. 6(2): 546-566. February 2015
 
[10] Reşat A., Mustafa Ö., Kubilay G., Esra Ç., Antioxidant Activity/Capacity Measurement. 1. Classification, Physicochemical Principles, Mechanisms, and Electron Transfer (ET)-Based Assays. Agric. Food Chem, 64, 5, 997-1027, 2016.
 
[11] Reşat A., Shela G., Volker B., Karen M. S., Mustafa Ö., Kubilay G., “Methods of measurement and evaluation of natural antioxidant”, Pure Appl. Chem., Vol. 85, No. 5, pp. 957–998, 2013.
[12] مظفریان، ولی‌الله. 1375، فرهنگ نام‌های گیاهان دارویی، انتشارات معاصر، 184-183، 189-186.
 
[13] قهرمان، احمد. 1363، فلور ایران، وزارت کشاورزی، سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، انتشارات و مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، جلد پنجم، 547.
[14] Kitima S., Souksanh N., Yupaporn S., “Paper-based DPPH Assay for Antioxidant Activity Analysis”., The Japan Society for Analytical Chemistry., ANALYTICAL SCIENCES JULY 2018, VOL. 34., 795-800.
 
[15] Clináscia R. R. A., Thiago de M. S., Monica L. P. V., Antônio F. de C. A., Nísia A. V. D. P.. “Total antioxidant capacity, total phenolic content and mineral elements in the fruit peel of Myrciaria cauliflora”, Brazillian journal of food technology, 301-309, 2013.
[16] دشتی‌زاده-ز. شناسایی اجزای سازندۀ اسانس و ارزیابی اثر ضد اکسیدان و ضد میکروبی عصارۀ گیاه Echium italicum L. [پایان‌نامه].[مشهد]: دانشگاه پیام نور مرکز مشهد؛ 1388.
[17] Dongmei Y., Qian Z., Guoping R., Tiejin Y., “A comparative study on antioxidant activity of different parts of lotus (Nelumbo nuficera Gaertn) rhizome”., Food Science and Technology., 37(1), 135-138, Jan.-Mar. 2017.
 
[18] Marcos A. M. G., Alice O. de A., Isabelle C. F. B., Magda R. A. F., Luiz A. L. S., “Evaluation of the Folin-Ciocalteu Method and Quantification of Total Tannins in Stem Barks and Pods from Libidibia ferrea (Mart. ex Tul) L. P. Queiroz”., Braz. Arch. Biol. Technol. v.61: e18170586, 2018.
 
[19] B. Asghari, S.Mafakheri, M.M. Zarrabi, S.A. Erdem, I.E. Orhan, M.B. Bahadori, “Therapeutic target enzymes inhibitory potential, antioxidant activity, and rosmarinic acid content of Echium amoenum”, South African Journal of Botany, 120, 191–197, 2019.
 
[20] Mostafa Alamholo, “Antiradical and antibacterial activity of Echium altissimum extracts on human infective bacteria and chemical composition analysis”, Advanced Research in Microbial Metabolites & Technology (ARMMT), 3, 19-27, 2020.
 
[21] Nuraniye ERUYGUR, Gülderen YILMAZ, Osman ÜSTÜN, “Analgesic and antioxidant activity of some Echium species wild growing in Turkey”, Fabad Journal of Pharmaceutical Sciences, 37, 3, 151-159, 2012.
 
[22] I. D. Bošković, D. A. Đukić, P. Z. Mašković, L. G. Mandić, “Phytochemical composition and biological activity of Echium italicum L. plant extracts”, Bulgarian Chemical Communications, Volume 49, Number 4, pp. 836 – 845, 2017.